
Religia, ideologia, prospołeczność: Symulowanie sekularyzacji społeczeństw
Projekt badawczy finansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014 – 2020, a jego operatorem jest Narodowe Centrum Nauki.
Celem Funduszy Norweskich jest wspólna praca na rzecz Europy inkluzywnej, badając zjawiska społeczne związane z sekularyzacją projekt idealnie wpisuje się w te działania.
Całkowity budżet projektu wynosi ponad 5,5 mln zł, a czas jego trwania to co najmniej 3 lata ( wrzesień 2020 – sierpień 2023).


Projekt jest realizowany w partnerstwie między Zakładem Socjologii Poznawczej na Uniwersytecie w Białymstoku a Norweskim Centrum Modelowania Systemów Społecznych przy Centrum Badawczym NORCE.
O projekcie
Poziom religijności obniża się we wszystkich rozwiniętych społeczeństwach. W niektórych krajach, takich jak Norwegia, proces ten rozpoczął się kilkadziesiąt lat temu i osiągnął punkt, w którym mniejszość stanowią ludzie, uczestniczący w praktykach religijnych. W innych krajach, w tym w Polsce, proces ten rozpoczął się stosunkowo niedawno, przy istniejących obecnie dużych różnicach pokoleniowych w wierzeniach i praktykach religijnych.
Chociaż można było wykorzystać dane socjologiczne do opisania, jak postępuje sekularyzacja, pytanie o to, dlaczego do niej dochodzi, jest nadal dalekie od rozstrzygnięcia. Podstawowym problemem jest to, że aby wyjaśnić sekularyzację, konieczne jest jednoczesne rozważenie dwóch poziomów wyjaśniania: społecznego i psychologicznego. Sekularyzacja to trwały spadek poziomu wierzeń i praktyk religijnych w całym społeczeństwie. Z jednej strony wyjaśnienie tej zmiany wymaga zrozumienia indywidualnych procesów psychologicznych i zachowań, a także interakcji prowadzących do wyniku na dużą skalę. Z drugiej strony wymaga również zrozumienia, w jaki sposób odpowiednie zmienne społeczne wpływają na psychologię jednostek. Sformułowanie takich wielopoziomowych wyjaśnień zawsze było szczególnie trudne. A nawet jeśli formułowany jest model, szczególnie trudno jest określić, do jakich prognoz prowadzi.
Aby spróbować zrozumieć tak złożone, wielopoziomowe zjawisko można przyjąć dwa różne podejścia. Jednym z nich jest rozważenie tylko jednego poziomu, czy to psychologicznego, czy społecznego, i poczynienie upraszczających założeń dotyczących drugiego. Zaletą tego podejścia jest to, że sprawia, że problem jest znacznie łatwiejszy do rozwiązania i dopóki założenia upraszczające są zasadniczo dokładne, prowadzi do lepszego zrozumienia przynajmniej części całego systemu. W przypadku sekularyzacji badania, które podążały tą ścieżką, doprowadziły już do wielu spostrzeżeń, w tym do kluczowej roli, jaką lęk i rytuały odgrywają w przekazywaniu religii. O wiele bardziej angażującym i trudnym podejściem jest próba przedstawienia interakcji między psychologicznymi i społecznymi aspektami sekularyzacji. Podejście to nie było tradycyjnie wykonalne ze względu na złożoność i nieprzewidywalność interakcji między poziomami. Jednak staje się to możliwe, gdy zamiast polegać na prostych reprezentacjach teoretycznych, możemy modelować zjawisko za pomocą technologii informatycznych. Ta obiecująca technologia pozwala na dostarczenie zupełnie nowych informacji na temat tego, jak zachodzi sekularyzacja. Taki właśnie jest cel projektu RIP (Religia, Ideologia, Prospołeczność).